Listeriose wordt veroorzaakt door Listeria monocytogenes, een saprofytaire (in aarde en grondwater levende) bacterie, die voorkomt bij mens en dier.
Oorzaak
De belangrijkste bronnen van besmetting zijn de bodem, dieren en voedingsmiddelen. Bij herkauwers is de besmettingsbron vaak besmet kuilvoer. De bacterie Listeria monocytogenes gedijt goed in natte kuil met een hoge pH (>5) en in beschimmelde producten. Ook kort afgegraasde weides kunnen problemen veroorzaken. De schapen en geiten krijgen dan meer grond binnen. Net als bij hooi waarin veel grond zit door de aanwezigheid van molshopen.
Verschijnselen dier
Er zijn drie verschijningsvormen: hersenvliesontsteking, abortus en sepsis (bloedvergiftiging). Vooral geiten en schapen zijn erg gevoelig en er kan tot dertig procent sterfte optreden, als gevolg van hersenvliesontsteking. Sepsis komt vooral voor onder lammeren. De besmettingsbron voor herkauwers is vaak besmet kuilvoer.
Verschijnselen mens
De tijd die verloopt tussen het oplopen van de besmetting en het optreden van verschijnselen is gemiddeld twee à vier weken, maar kan variëren van enkele dagen tot enkele maanden. Bij gezonde personen verloopt de ziekte vaak zonder symptomen of met milde griepverschijnselen. Ernstiger zijn de symptomen bij hele jonge kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die onder behandeling zijn met cytostatica of corticosteroïden en hiv-geïnfecteerden. Bij deze mensen kunnen hersenvliesontsteking of sepsis (bloedvergiftiging) optreden. De infectie kan bij hen dodelijk verlopen. Een aparte groep vormen zwangere vrouwen. Zij hoeven zelf niet ziek te worden van een infectie met Listeria, maar lopen wel een kans op sterfte van het ongeboren kind, vroeggeboorte of ernstige ziekte van het kind wanneer het besmet raakt tijdens de geboorte.
Behandeling en preventie
Risicogroepen, met name zwangere vrouwen, dienen risicovolle producten te vermijden. Dat wil zeggen geen rauwe melk drinken, geen zachte kazen gemaakt van rauwe melk, geen pâté, filet américain en geen rauwe/gerookte vis eten. Verder moet men groente en fruit goed wassen. Verhitting doodt de bacterie. Daarom moet alle voeding, zeker kant-en-klare maaltijden, goed verhit worden. Verder is algemene hygiëne (handen wassen en drogen vóór het bereiden van voedsel, ná wc-bezoek, ná contact met dieren, ná werken in de tuin) van belang.
