Afrikaanse varkenspest is een besmettelijke virusziekte. Het Afrikaanse varkenspestvirus (AVP) behoort tot de familie van de Asfarviridae. De ziekte komt voornamelijk voor bij varkens in Afrika. Maar sinds 2006 waart de ziekte ook rond in Rusland, Oekraïne en een aantal EU-landen: Polen, Italië (Sardinië), Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Tsjechië, Bulgarije en Griekenland (eerste geval in februari 2020). In augustus 2018 werd Afrikaanse varkenspest voor het eerst vastgesteld op een varkenshouderij in China. Op 13 september 2018 werd de ziekte geconstateerd bij wilde zwijnen in Wallonië, België. En op 10 september 2020 voor het eerst bij een wild zwijn in Brandenburg, Duitsland.
Oorzaak
Het virus kan Nederland worden ingesleept via vleesproducten, transportmiddelen en door wilde zwijnen uit het buitenland.
Verschijnselen
Omdat het Afrikaanse varkenspestvirus over het algemeen meer uitgesproken en ernstiger ziekteverschijnselen geeft dan klassieke varkenspest (KVP), is de verwachting dat een uitbraak wat eerder zal worden opgemerkt. Toch zullen er vermoedelijk wel enkele weken zitten tussen het moment van introductie en de eerste diagnose. De incubatietijd van Afrikaanse varkenspest varieert van 2-10 dagen, afhankelijk van de virulentie van het virus.
Klinische verschijnselen kunnen veel lijken op die van klassieke varkenspest: koorts, slappe varkens, gebrek aan eetlust, ontstoken oogslijmvliezen, rode huid, (bloederige) diarree, braken. Er kan sprake zijn van bloedingen, blauwverkleuring van de huid en afsterving van delen van de huid (zwartverkleuringen). Bij zeugen kan abortus optreden. Ook kunnen dieren plotseling sterven zonder dat vooraf ziekteverschijnselen zijn waargenomen.
Doordat in de praktijk klassieke en Afrikaanse varkenspest zoveel op elkaar lijken, zal een varkenshouder of dierenarts in zo’n geval eerder aan klassieke varkenspest denken dan aan Afrikaanse varkenspest. Bij de volgende verschijnselen zou men echter eerder aan Afrikaanse varkenspest dan aan klassieke varkenspest kunnen denken:
- Bloederige diarree
- Snel en veel sterfte bij zieke dieren (of sterfte voordat ziekteverschijnselen gezien worden).
Varkens die de acute fase overleven kunnen ogenschijnlijk weer herstellen. Zij kunnen echter lange tijd virusdragers blijven (enkele maanden tot levenslang). Ziekteverschijnselen kunnen in eerste instantie verdwijnen, maar in een later stadium toch weer terugkeren.
Diagnose, bestrijding en preventie
Als er sprake is van sterfte, en Afrikaanse varkenspest is nog niet een serieuze mogelijkheid, kan er besloten worden om sectie te laten verrichten door de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD), of een daarvoor erkende en aangewezen dierenartsenpraktijk. Op basis van het beeld op de sectietafel kan er eventueel toch een verdenking op Afrikaanse varkenspest ontstaan.
Als de klinische verschijnselen van dusdanige aard zijn dat Afrikaanse varkenspest een reële mogelijkheid is, dient dit gemeld te worden bij de NVWA.
Bij een verdenking van Afrikaanse varkenspest (of klassieke varkenspest) kunnen bij het CVI in Lelystad monsters worden onderzocht. Bij zieke dieren kan het virus worden aangetroffen in onder andere het bloed, de tonsillen, lymfeknopen, milt en lever. In het bloed komen ook al snel antilichamen voor. Om de diagnose definitief te stellen zijn altijd laboratoriumtesten noodzakelijk.
Een behandeling van de ziekte is niet mogelijk. Indien zich een uitbraak voordoet, zal de ziekte in eerste instantie bestreden worden door middel van zoösanitaire maatregelen, waaronder het ruimen van besmette bedrijven en preventieve ruiming van bedrijven in de onmiddellijke nabijheid van besmette bedrijven.
Er is geen vaccin tegen Afrikaanse varkenspest beschikbaar, dus vaccineren is niet mogelijk om de ziekte te bestrijden.
Preventief is het van belang om insleep van de ziekte in Nederland te voorkomen. Als de ziekte toch op een Nederlands varkensbedrijf wordt ontdekt, geldt dat verdere verspreiding in Nederland moet worden voorkomen en dat een uitbraak snel en efficiënt wordt bestreden.
Om een besmettelijke ziekte als Afrikaanse varkenspest in de kiem te smoren, is een snelle opsporing van een eerste nieuwe uitbraak essentieel. Een grote verantwoordelijkheid in dezen ligt bij de varkenshouder. Hij ziet zijn varkens elke dag en zal als eerste verdachte ziekteverschijnselen kunnen waarnemen. Het is daarbij wel essentieel dat snel de juiste vervolgstappen ondernomen worden om de ziekte in het laboratorium te bevestigen of uit te sluiten.
- Afrikaanse varkenspest – CVI Wageningen UR
- Afrikaanse varkenspest (AVP) – GD
- Afrikaanse varkenspest – FAVV
