Salmonella Gallinarum is een infectieuze ziekte van met name bruine leghennen. Schade ontstaat door de vaak hoog oplopende sterfte, als gevolg van ontstekingen van inwendige organen, bij oudere dieren van lever, milt, buikvlies en eierstok. Op dierniveau treedt de sterfte vaak plotseling op, in een koppel houdt deze soms lang aan.
Oorzaak
In tegenstelling tot de meeste andere Salmonella’s die bij pluimvee voorkomen, is Salmonella Gallinarum gastheerspecifiek. Dat betekent dat de bacterie bij diersoorten anders dan hoenderachtigen niet goed aanslaat. De ziekte is vooral bekend bij kippen en kalkoenen, maar de bacterie kan bij alle hoenderachtigen voorkomen. Bij kippen bestaan grote verschillen in gevoeligheid tussen verschillende foklijnen. In Nederland zijn de afgelopen jaren enkel uitbraken bij bruine leghennen beschreven.
De besmetting treedt meestal oraal op, door het oppikken van besmet materiaal (stof, mest, voer).Gallinarum kan op veel manieren een stal binnenkomen, maar de belangrijkste besmettingsbronnen zijn mensen (mest- of stofdeeltjes op kleding, onder schoenen, in het haar), ongedierte (muizen staan op nummer 1, maar ook bijvoorbeeld katten, honden en piepschuimkevers kunnen besmet zijn ), voer en (niet gereinigd en gedesinfecteerde) gebruiksmateriaal, zoals gereedschappen, eiertrays, kratten, containers. Doorgaans raakt slechts een laag percentage van de dieren in een koppel (blijvend) besmet. Gallinarum komt het meeste voor in de (blinde) darm en dus ook in de mest van besmette kippen. Sommige typen kunnen via de darmwand verder doordringen in het lichaam en dan inwendige organen waaronder de eierstok infecteren waarna ze in de eieren terecht komen.
Verschijnselen
De verschijnselen zijn koorts (de poten voelen erg warm aan), bolzitten, een bleke kam en eventueel diarree. Vrijwel meteen na aanvang treedt sterfte op, waardoor de symptomen niet altijd worden opgemerkt. Het legpercentage blijft vaak op peil, terwijl de uitval hoog oploopt (meer dan 50 procent is geen uitzondering).
Behandeling en preventie
Voor de vorming van afweerstoffen is het nodig dat de betreffende bacteriën voldoende contact hebben gehad met het immuunsysteem van de kip. Ze moeten dan minstens in de darmwand doordringen en de eerste besmetting moet minimaal 10 dagen geleden zijn. Enten tegen Salmonella Gallinarum is mogelijk, maar gaat alleen het aanslaan en de verspreiding van de ziektekiemen tegen.
Om Salmonella besmettingen te voorkomen is goede hygiëne van groot belang. En maatregelen tegen de insleep van Salmonella’s helpen ook tegen allerlei andere kiemen. Essentieel zijn zaken als ongediertebestrijding, weren van onnodig bezoek, bedrijfskleding en -schoeisel per stal voor iedereen die toch naar binnen moet, goed reinigen en ontsmetten (ook de silo’s en rondom de stallen) tussen de rondes en het starten met koppels van onverdachte herkomst.
