Een infectieuze ziekte van met name jonge kuikens. Schade ontstaat met name door de hoog oplopende sterfte bij kuikens en doordat de eieren van besmette vermeerderingskoppels niet meer als broedei afgezet kunnen worden. Bij volwassen dieren is het klinisch beeld wisselend; van compleet symptoomloos tot produktiedaling en sterfte.
Oorzaak
De ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Salmonella enterica subspecies enterica serovar Gallinarum biovar Pullorum (in de praktijk gekend als: Salmonella Pullorum). In tegenstelling tot de meeste andere Salmonella’s die bij pluimvee voorkomen, is deze “gastheerspecifiek“. Dit komt er op neer dat de bacterie bij diersoorten anders dan hoenderachtigen niet goed aanslaat. Ook bij mensen slaat de kiem dus niet goed aan, waardoor het risico voor de volksgezondheid verwaarloosbaar is. De ziekte is vooral van belang bij kippen, maar wild gevogelte vormt in Europa waarschijnlijk het belangrijkste reservoir voor de kiem. In Nederland wordt de kiem slechts zeer zelden terug gevonden; Nederlandse vermeerderingskoppels zijn al decennia vrij van de ziekte.
Verschijnselen
Bij jonge kuikens is er hoog oplopende sterfte met een piek rond de 3de levensweek. Op sectie is er aan het begin van de uitbraak een algemeen sepsis beeld met dooierrest-ontsteking; pas later in de uitbraak worden de typische necrotische haardjes in verschillende organen en eventuele typhlitis meer courant waargenomen. Volwassen dieren vertonen vaak geen tekenen van ziekte na besmetting. Als er wel klinische uitbraken bij volwassen dieren zijn, kunnen de symptomen wisselend zijn. Het meest kenmerkende beeld is wellicht sterfte en/of produktiedaling bij bruine leghennen, geassocieerd met veranderingen aan de eierstokken en levers.
De bacterie verspreidt zich vooral verticaal via het ei, maar horizontale spreiding via mest en stof is ook mogelijk. Ongedierte kan een rol spelen in de verspreiding tussen bedrijven en wild gevogelte vormt een belangrijke potentiele reservoir-gastheer.
Behandeling en preventie
Salmonella Pullorum is normaal gevoelig voor desinfectiemiddelen, maar overleeft goed indien beschermd door organisch materiaal zoals eiwit of mest. Ook in voerresten of ongedierte kunnen ze een wekenlange leegstand overleven. Temperatuur: groei vindt plaats tussen 5 en 45 ºC, de optimale groeitemperatuur ligt bij 37 ºC. De kiemen worden niet gedood door bevriezing. Dagelijks bevriezen en ontdooien overleven ze wekenlang. Salmonella’s overleven dus goed bij normale stal- en buitentemperaturen.
