Ascaris suum is een spoelworm die bij het varken voorkomt, maar ook de mens kan besmetten. Ascaris lumbricoides is een spoelworm die alleen bij de mens voorkomt, deze is heel moeilijk te onderscheiden van A. suum. A. lumbricoides komt vooral in de (sub)tropen voor, terwijl A. suum ook in Nederland veel voorkomt.
Oorzaak
Met spoelworm besmette varkens scheiden grote aantallen wormeieren uit in de mest. De wormeieren belanden op de stalvloer of op het land. Ze zijn zeer resistent en kunnen tot 5 jaar in de omgeving overleven. Andere varkens nemen de wormeieren vervolgens weer op met het eten of wroeten. In ieder eitje groeit een larve. Nadat het varken het eitje met de larve heeft binnen gekregen, gaan de larven eerst vanuit de darmen naar de lever. Vervolgens trekken ze richting longen en luchtpijp. Daar worden ze opgehoest en weer doorgeslikt, waarna ze weer terug in de dunne darm zijn. In de dunne darm ontwikkelen de larven zich uiteindelijk tot volwassen wormen, die weer eitjes produceren en zo begint 6 weken na opname van de eitjes de hele cyclus opnieuw.
De mens kan zich besmetten door opname van de eitjes. Dit gebeurt wanneer iemand besmette aarde binnen krijgt (bijvoorbeeld door na tuinieren de handen niet goed te wassen, of wanneer buiten spelende kinderen hun vieze handen in hun mond stoppen).
Ziekte ontstaat alleen als de eitjes zich in de omgeving hebben kunnen ontwikkelen tot besmettelijke eitjes met larve, directe overdracht van varken naar mens vindt dus nooit plaats.
Alhoewel de worm vrij veel voorkomt bij het varken, is onduidelijk hoe vaak mensen besmet raken en hoe ernstig de symptomen dan zijn.
Verschijnselen dier
De infectie verloopt meestal zonder symptomen. Tijdens de trektocht van de larven is er wel eens sprake van hoesten. Het belangrijkste symptoom bij varkens is echter groeivertraging. Bovendien worden levers afgekeurd op het slachthuis, aangezien de rondkruipende larven duidelijke sporen (‘white spots’) achterlaten. Voor de varkenshouder betekent dit een mogelijk aanzienlijke economische schadepost.
Verschijnselen mens
Omdat Ascaris suum eigenlijk niet goed is aangepast aan het menselijke lichaam, zal de larve slechts zelden tot volwassen worm uit kunnen groeien. Of de trektocht van de larven bij de mens hetzelfde verloopt als bij het varken, is onduidelijk. Wel worden bij de mens ongeveer dezelfde symptomen als bij het varken gezien: meestal geen symptomen, soms leverproblemen, hoesten en astmatische klachten wanneer de larven door de longen trekken. Een enkele keer verplaatsen de larven zich via de bloedbaan naar andere organen dan lever en long, ze komen dan bijvoorbeeld in de nieren, ogen of hersenen terecht. Dit kan zorgen voor ernstige problemen.
Behandeling en preventie
Infectie wordt voorkomen door een goede persoonlijke hygiëne: handen wassen, vooral nadat men met de handen in de aarde heeft gegraven. Kinderen moeten geen zand en aarde in hun mond stoppen.
