Tetanus wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium tetani. Het paard is erg gevoelig voor tetanus. De bacterie, die overal in de omgeving om ons heen voorkomt, produceert een neurotoxine (gifstof) wat zenuwbanen aantast waardoor spieren verkrampen.
Oorzaak
De bacterie groeit het beste in een omgeving waar geen of weinig zuurstof is en daarom lopen paarden met name kans op tetanus wanneer zij een diepe wond hebben opgelopen.Via deze wond komt de bacterie binnen en zal zich in geschikt milieu snel vermeerderen en veel neurotoxine produceren. De tijd tussen besmetting en de eerste verschijnselen is ongeveer twee tot tien dagen.
Verschijnselen
De ziekte kenmerkt zich door het verstijven van verschillende spiergroepen waaronder de kauwspieren (een andere naam voor tetanus is ‘klem’ of ‘kaakklem’). Ook is vaak opvallend dat het derde ooglid (wit vlies ter hoogte van binnenste ooghoek) zichtbaar wordt. De stijfheid kan zich uitbreiden over de spieren van hoofd, hals en benen. Hierdoor zal het paard stijf bewegen en een kenmerkende houding aannemen: staart omhoog, oren rechtop, angstig hoofd door verkrampte spieren. De kramptoestand kan zich zover over het paard uitbreiden dat het dier niet meer kan staan. Uiteindelijk kunnen ook de ademhalingsspieren verkrampen en zal het paard stikken.
Behandeling en preventie
Voor tetanus bestaat op dit moment geen echte behandeling. Wanneer men er op tijd bij is lukt het met intensieve zorg nog wel eens om de dieren beter te krijgen. Het succes van de behandeling is echter sterk afhankelijk van hoe snel de symptomen van tetanus zijn ontstaan. Hoe langzamer het ontstaan, hoe beter de kans op herstel.
Paarden met tetanus krijgen zo snel mogelijk tetanusserum: antistoffen tegen het toxine (gif) dat de tetanusbacterie maakt. Als het tetanustoxine al in de zenuwen is opgenomen, kan het niet meer ‘weggevangen’ worden. Om de tetanusbacteriën zelf te doden kan een antibioticum toegediend worden, maar dit is alleen nog zinvol in een heel vroeg stadium van de ziekte. Verder is er geen echte behandeling voor paarden met tetanus. Met behulp van verpleging wordt geprobeerd zo veel mogelijk de symptomen tegen te gaan of te verlichten.
Vaccinatie is de beste bescherming. Het vaccin tegen tetanus is vaak gecombineerd met het vaccin tegen influenza. Wanneer een paard een diepe verwonding heeft is het te laat om het paard alsnog te vaccineren. Het duurt namelijk enige dagen voor er voldoende antilichamen zijn gevormd. Is een paard ooit gevaccineerd, dan gaat de vorming van antilichamen bij hervaccinatie wel sneller. Bij een verwonding en de dreiging van tetanus bij een niet-gevaccineerd dier is het beter om te kiezen voor een behandeling met tetanus-serum. Datzelfde geldt voor paarden met grote verwondingen die langer dan een jaar geleden zijn gevaccineerd. Uiteraard is een goede wondverzorging belangrijk.
- Tetanus – Universitair Diergeneeskundig Centrum Utrecht
- Tetanus – Diergeneeskundig Centrum Paterswoldseweg
